Kuchnia polska

AsiSoyYo

Kuchnia polska to dość złożone zjawisko kulinarne.

W odróżnieniu od wielu innych kuchni narodowych, trudno jest w polskiej tradycji znaleźć rzeczywiście "oryginalne" – "czysto polskie" potrawy. Na kształtowanie się kulinarnej świadomości smakoszy zamieszkujących Polskę miały wpływ przemiany historyczne, na przestrzeni dziejów ulegała ona wielu wpływom i zmianom. Znane są wpływy niemieckie, francuskie, orientalne, włoskie czy żydowskie. Kuchnię polską charakteryzuje też bardzo duży regionalizm, wynikający jeszcze z okresu rozbiorowego. Można przyjąć, że podstawowy zrąb kuchni polskiej stanowią potrawy wspólne dla większości narodów słowiańskich. Zestaw był w okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów uzupełniony przez silne wpływy litewskie, niemieckie i tatarsko-tureckie.

Kroniki średniowieczne opisują kuchnię polską jako bardzo ostrą, charakteryzującą się częstym użyciem dużych ilości mięsa i kasz. Ówczesna kuchnia polska stosowała olbrzymie, w porównaniu z innymi krajami Europy, ilości przypraw, głównie pieprzu, gałki muszkatołowej i jałowca. Wynikało to z bliskich kontaktów handlowych z krajami Orientu, które skutkowały niższymi cenami przypraw. Do czasów dzisiejszych zachowały się wzmianki o aromatycznych, gęstych i bardzo ostrych sosach (jucha szara i jucha czerwona).

Poza tym w powszechnym użyciu były miód, rzepa i groch. Najpopularniejszym trunkiem było piwo i miód pitny, z czasem pojawiło się wino, importowane głównie ze Śląska i Węgier.

Duży wkład w rozwój naszej kuchni wniosła Bona Sforza kiedy w 1518 przywiozła ze sobą włoskich kucharzy. Pierwszą polską książkę kucharską "Compendium Ferculorum albo zebranie potraw" napisał Stanisław Czerniecki w 1682 r. Dopiero wiek później, bo w 1786 r. ukazała się kolejna wielka praca tego typu, dzieło Wojciecha Wielądka pt. "Kucharz doskonały", niezwykle popularne i wielokrotnie wznawiane.

Upodobania kulinarne Stanisława Augusta zapoczątkowały modę na wyrafinowaną, a zarazem zdrową kuchnię, łączącą francuskie i polskie tradycje kulinarne. Uczeń sławnego królewskiego kuchmistrza Paula Tremona - Jan Szyttler był autorem pierwszych systematycznych książek kucharskich na ziemiach polskich.

Jednak najstarsze potrawy, które można by uznać za tradycyjnie polskie i jednocześnie wciąż popularne, pochodzą głównie z przepisów autorów XIX-wiecznych książek kucharskich, takich jak Lucyny Ćwierczakiewiczowej, które z kolei zostały zaczerpnięte ze starych XVIII-wiecznych kalendarzy ziemiańskich, będących odzwierciedleniem zwyczajów żywieniowych polskiej szlachty zaściankowej doby schyłku Rzeczypospolitej.

Do potraw tych można zaliczyć:
baba wielkanocna – potrawa pierwotnie litewsko-białoruska
barszcz czerwony w wariancie z kołdunami – zaadaptowany z kuchni litewskiej
barszcz biały (zwany też zalewajką) oraz żur
bigos – potrawa pierwotnie litewska
czernina
flaczki
grochówka
jarzyny po polsku - warzywa gotowane w wodzie, podawane z bułką tartą zarumienioną na maśle
kapusta kiszona i ogórek kiszony
kapuśniak
kasza gryczana ze skwarkami – również występująca w wyżej wymienionych krajach
kluski ziemniaczane (np. z kiszoną kapustą lub twarogiem i skwarkami)
kutia
makowiec
miód – choć właściwie miód produkowano już w starożytnej Grecji
nalewka
ogony bobrowe – ulubiona potrawa polskiej szlachty, ponieważ jadano je w poście, uważając, że są pokryte łuską.
pierogi – potrawa występująca w Polsce, Rosji, Białorusi i Ukrainie
rosół
sandacz po polsku
szary sos polski – znany pod tą nazwą w całej Europie XVII w.
zupa grzybowa

Potrawy o nowszym rodowodzie, często wspólne z kuchnią niemiecką i francuską, ale obecnie bardzo charakterystyczne dla polskiej kuchni i jedzone na terenie całego kraju:
befsztyk tatarski - popularna potrawa z surowego mięsa
golonka gotowana – popularna także w Niemczech zwana Schweinehaxe
kaszanka i czarne
kiełbasa
mizeria – pochodzącą z Francji
naleśniki – prawdopodobnie potrawa "ogólnosłowiańska", ale wtórnie zaadaptowana z kuchni austriackiej
piernik – ciasto miast hanzeatyckich, w tym także Gdańska i Torunia
kotlet schabowy
stek – pochodzący z Francji
szpekucha – pochodzenia litewsko-niemieckiego
sztuka mięsa z sosem – gotowana wołowina podawana w sosie chrzanowym
ziemniaki gotowane
ziemniaki puree – również pochodzące z Francji

Współcześnie trudno mówić o jednolitej kuchni polskiej, bo jest ona różna w poszczególnych częściach kraju, jest odmienna ze względu na historię Polski, zwłaszcza na rozbicie rozbiorowe. Inaczej "smakuje" poznańska, inaczej śląska a jeszcze inaczej kuchnia dawnej Galicji. W tej ostatniej mocne są wpływy ruskie (barszcz, pierogi) i żydowskie. Poszczególne regiony mają charakterystyczne potrawy - np. kojarzony ze Śląskiem: rosół a na drugie danie rolada z kluskami i "modrą" (czerwoną) kapustą, "warszawskie" flaczki i schabowy z kapustą i ziemniakami czy lubelskie pierogi z kaszą gryczaną i białym serem. W ostatnich latach kuchnia regionalna odradza się po latach zastoju, a potrawy typowe dla poszczególnych regionów Polski stają się znane w całym kraju i poza jego granicami.